Kugeza ku wa 30 Kamena 2025, u Rwanda rwari rufite impunzi zigera ku 136.713 ziganjemo izo muri Repubulika Iharanira Demokarasi ya Congo (RDC) n'u Burundi.
Impunzi zingana na 91% ziba mu nkambi za Kigeme zingana 14.442, zikaba 13.954 mu nkambi ya Kiziba. Impunzi ziba mu ya Mugombwa zingana na 12.147, mu ya Nyabiheke zikaba 11.803 mu gihe iya Mahama icumbikiye abarenga ibihumbi 68.
Umujyi wa Kigali ucumbikiye impunzi zingana na 8.987. Mu Nkambi y'Agateganyo ya Nkamira hari impunzi 3.171, i Nyamata hakaba impunzi 1.990, i Huye hakaba izigera kuri 757.
Izindi mpunzi u Rwanda rucumbikiye ni izo muri gahunda ya HCR ya Emergency Transit Mechanism, ETM, igamije gushakira impunzi zo muri Libya aho zaba by'agateganyo mu gihe zigishakirwa uburyo burambye zafashwamo.
Muri rusange, impunzi ziba mu Rwanda zigizwe n'abari n'abategarugori barenga 54%, abagabo bangana na 46%. Urubyiruko (kuva ku myaka 16 na 30) rungana na 44%.
Ku mpunzi z'Abarundi, kuva mu 2020 izirenga ibihumbi 30 zimaze gusubira iwabo ku bushake, mu gihe izirenga ibihumbi 50 zigicumbikiwe mu Rwanda, 21,7% zikaba mu bice by'imijyi naho izindi zose zikaba i Mahama mu Karere ka Kirehe.
Igishimishije ni uko izi mpunzi zagiye zifashwa kubaho neza nk'abandi Banyarwanda, binyuze muri gahunda zitandukanye. Nk'ubu impunzi zo muri RDC zimaze imyaka irenga 25 ziba mu Rwanda, zamaze gushyirwa muri gahunda za leta ubu zikaba ziteza imbere mu buryo butandukanye.
Zimwe mu mpunzi zikora imirimo irimo ubucuruzi, ubuhinzi n'indi ibyara inyungu, mu gihe kubona ubuvuzi, uburezi, ibibaranga n'izindi serivisi z'ingenzi nabyo byashyizwemo imbaraga.
Impunzi zifashwa kubona ibihugu bizakira
Ku bufatanye na Loni, U Rwanda rukomeje gufasha impunzi kubona ibihugu bizakira.
Kwimurwa mu kindi gihugu ni uburyo bwo kohereza impunzi zavanywe mu gihugu zahungiyemo bwa mbere, zijyanwa mu kindi gihugu cyize kuri dosiye yazo, kikemera kuzakira. Hashobora kwakirwa umuntu umwe cyangwa umuryango wose, aho icyo gihugu gitanga uburenganzira bwo gutura bwa burundu.
Imibare ya HCH igaragaza ko mu 2020, impunzi 1063 zabonye ikindi gihugu kizakira, mu 2021 ziba 2506 mu gihe mu 2022, impunzi zajyanywe mu bindi bihugu guturayo zari 3677.
Mu 2023 impunzi 7826 ni zo zabonye ibihugu bizakira. Mu 2024 impunzi zabonye ibihugu zari 5622.
Mu mpunzi zabaga mu Rwanda zabonye ibihugu bizakira harimo izo mu Burundi 337, eshatu zo muri Cameroun, imwe yo muri Tchad, n'izingana na 18.373 zo muri RDC.
Mu zagiye kandi harimo ikomoka muri Misiri, 1137 zo muri Eritrea, 85 zo muri Ethiopia, impunzi enye zo muri Guinée, imwe yo muri Mali, ebyiri zo muri Nigeria, impunzi 120 zo muri Somalia, 25 zo muri Sudani y'Epfo, 601 zo muri Sudani n'eshatu zo muri Yemen.
Izi mpunzi zagiye mu bihugu bitandukanye by'u Burayi na Amerika. Impunzi 324 u Rwanda rwari rucumbikiye zakiriwe na Australia, u Bubiligi bwakira 399, Canada yakira 2528 mu gihe Danemark yakiriye impunzi ziturutse mu Rwanda zingana na 400 mu myaka itanu ishize.
Muri iyo myaka kandi impunzi 333 u Rwanda rwari rucumbikiye zakiriwe na Finlande, u Bufaransa bwakira 1188, u Budage bwakira 115, u Buholandi bwakirira 181, Nouvelle-Zélande yakiriye 209, Norvège yakira 1862, Suède yakira impunzi zingana na 469 mu gihe Leta Zunze Ubumwe za Amerika zakiriye 12686.
Mu Ugushyingo 2024, Minisiteri Ishinzwe Ibikorwa by'Ubutabazi, MINEMA, iherutse gutangaza ko kuva mu 2006, impunzi zirenga ibihumbi 36 zari mu nkambi zitandukanye mu Rwanda zabonye ibihugu bizicumbikira.
Uretse izabonye ibindi bihugu bizakira, n'impunzi zo mu Rwanda zakomeje gufashwa kwisanga binyuze muri gahunda zitandukanye zashyizweho na Guverinoma y'u Rwanda.
Nk'ubu Ubushakashatsi bwa FinScope 2024, igice cyibanda ku mpunzi, bwagaragaje ko izibarizwa mu Rwanda zigerwaho na serivisi z'imari ku kigero cya 99%.
Mu mwaka w'amashuri wa 2024/2025 impunzi z'abanyeshuri ziba mu Rwanda zirenga ibihumbi 40 zagiye kwiga mu bigo bitandukanye byo mu Rwanda.
